PODSTAWA
PROGRAMOWA
JĘZYK POLSKI
III etap edukacyjny
Cele kształcenia
– wymagania ogólne
I. Odbiór
wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń samodzielnie dociera do informacji;
rozumie komunikaty o coraz bardziej
skomplikowanej organizacji –
werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami
słów i dąży do ich
dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
II. Analiza i
interpretacja tekstów kultury.
Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury;
zyskuje nowe narzędzia,
dzięki którym jego
lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i
samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane
pojęcia w refleksji o literaturze
i wartościach; czyta
teksty kultury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu
literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo zaczyna
poznawać dzieła
klasyczne ważne dla kultury polskiej i światowej.
III. Tworzenie
wypowiedzi.
Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które
służą
formułowaniu wypowiedzi; zdobywa
wiedzę o
różnych odmianach polszczyzny i kształci
umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach,
pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka; poznaje i
tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Treści nauczania –
wymagania szczegółowe
I. Odbiór
wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane,
mówione, w tym nadawane za pomocą środków
audiowizualnych – rozróżnia informacje
przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
2) wyszukuje w wypowiedzi
potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;
3) porządkuje informacje
w zależności od ich
funkcji w przekazie;
4) odróżnia informacje o
faktach od opinii;
5) rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
6) rozpoznaje wypowiedzi o
charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
7) rozpoznaje intencje wypowiedzi
(aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację);
8) dostrzega w wypowiedzi
ewentualne przejawy agresji i manipulacji;
9) rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i
wnioski;
10) rozróżnia gatunki
publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż);
11) czerpie dodatkowe informacje
z przypisu.
2. Samokształcenie i docieranie
do informacji. Uczeń:
1) samodzielnie dociera do
informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych
oraz w wypowiedziach ustnych;
2) stosuje zasady korzystania z
zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła
potrzebnych mu informacji;
3) korzysta ze słownika: języka polskiego,
poprawnej polszczyzny, frazeologicznego,
wyrazów obcych, synonimów i
antonimów oraz szkolnego słownika terminów
literackich – w formie książkowej i
elektronicznej.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
1) rozumie pojęcie stylu,
rozpoznaje styl potoczny, urzędowy,
artystyczny i naukowy;
2) rozpoznaje wyrazy wieloznaczne
i rozumie ich znaczenia w tekście;
3) dostrzega zróżnicowanie
słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe
i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy
gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy;
dostrzega negatywne konsekwencje używania
wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) –
rozumie ich funkcję w
tekście;
4) rozpoznaje cechy kultury i języka swojego
regionu;
5) rozpoznaje w zdaniach i w
równoważnikach zdań różne rodzaje
podmiotów,
orzeczeń, dopełnień, okoliczników
oraz przydawkę –
rozumie ich funkcje;
6) rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie,
imiesłowowe
równoważniki zdań, zdania
bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi;
7) odróżnia temat
fleksyjny od końcówki;
8) odróżnia czasowniki
dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony (czynną
i bierną) czasownika
oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście;
9) rozpoznaje temat słowotwórczy
i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje
funkcje formantów w nadawaniu
znaczenia wyrazom pochodnym.
II. Analiza i interpretacja
tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury
wskazane przez
nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie.
Uczeń:
1) opisuje odczucia, które budzi
w nim dzieło;
2) rozpoznaje problematykę utworu.
2. Analiza. Uczeń:
1) przedstawia najistotniejsze
treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim
występują one w tekście;
2) charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
3) rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich
funkcje w utworze;
4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków
stylistycznych z zakresu
słownictwa (neologizmów,
archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor),
składni
(powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki
(rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);
5) omawia funkcje elementów
konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu
kulminacyjnego);
6) przypisuje czytany utwór do
właściwego rodzaju literackiego (epika,
liryka, dramat);
7) rozpoznaje czytany utwór jako:
przypowieść, pamiętnik, dziennik,
komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną;
8) rozpoznaje odmiany gatunkowe
literatury popularnej: powieść lub opowiadanie
obyczajowe, przygodowe,
detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy;
9) wskazuje elementy dramatu,
takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny,
monolog, dialog;
10) znajduje w tekstach
współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach,
piosenkach) nawiązania do
tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje
przykłady mieszania gatunków;
11) uwzględnia w analizie
specyfikę tekstów
kultury przynależnych do następujących
rodzajów sztuki: literatura,
teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.
3. Interpretacja. Uczeń:
1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i
uzasadnia ją;
2) uwzględnia w
interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny;
3) interpretuje głosowo wybrane
utwory literackie (recytowane w całości lub we
fragmentach).
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i
ich
przeciwieństw oraz określa postawy z
nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm,
tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a
także rozpoznaje ich obecność w życiu
oraz w literaturze i innych
sztukach;
2) omawia na podstawie poznanych
dzieł literackich i innych tekstów kultury
podstawowe, ponadczasowe
zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń,
śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja,
wiara religijna, samotność, inność, poczucie
wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i
poddaje refleksji uniwersalne
wartości
humanistyczne;
3) dostrzega zróżnicowanie postaw
społecznych, obyczajowych, narodowych,
religijnych, etycznych,
kulturowych i w ich kontekście kształtuje
swoją tożsamość.
III. Tworzenie
wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy spójne wypowiedzi ustne
(monologowe i dialogowe) oraz pisemne
w następujących formach
gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie
opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany
stylistycznie i funkcjonalnie
opis zwykłych przedmiotów lub
dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej,
filmowej lub rzeczywistej,
sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia
z życia, rozprawka,
podanie, życiorys i CV, list motywacyjny,
dedykacja;
dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku,
w którym się wypowiada;
2) stosuje zasady organizacji
tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną
pod względem logicznym i
składniowym wypowiedź na
zadany temat;
3) tworzy plan twórczy własnej
wypowiedzi;
4) dokonuje starannej redakcji
tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie
formatuje tekst, dobiera rodzaj
czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza
marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia
ewentualne błędy językowe, ortograficzne
oraz interpunkcyjne;
5) uczestniczy w dyskusji,
uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub
polemizuje z nimi;
6) przestrzega zasad etyki mowy w
różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in.
zna
konsekwencje stosowania form
charakterystycznych dla elektronicznych środków
przekazywania informacji, takich
jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i
manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego
obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek
rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki
kłamstwa, manipulacji, ironii);
7) stosuje zasady etykiety językowej – wie, w
jaki sposób zwracać się do rozmówcy
w zależności od sytuacji i
relacji, łączącej go z osobą, do której mówi
(dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna
konwencje językowe zależne od środowiska (np.
sposób zwracania się do
nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni),
ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych
i obraźliwych;
8) świadomie,
odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca)
z elektronicznych środków
przekazywania informacji, w tym z Internetu.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
1) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
2) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice
stosowania slangu młodzieżowego;
3) tworząc wypowiedzi, dąży do
precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera
synonimy i antonimy dla wyrażenia
zamierzonych treści;
4) stosuje związki
frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
5) stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk
wyrazów
i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
6) wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł
interpunkcyjnych; stosuje
średnik;
7) przekształca części zdania
pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie,
przekształca konstrukcje strony
czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie,
zamienia formy osobowe czasownika
na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością
ich funkcji i odpowiednio do celu
całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na
zależną;
8) wprowadza do wypowiedzi
partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu
znaczenia składników wypowiedzi;
9) wykorzystuje wykrzyknik jako
część mowy
w celu wyrażenia emocji; stosuje
wołacz w celu osiągnięcia efektów
retorycznych;
10) stosuje poprawne formy
odmiany rzeczowników, czasowników (w tym
imiesłowów), przymiotników,
liczebników i zaimków; stosuje poprawne formy
wyrazów w związkach
składniowych (zgody i rządu);
11) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych
(na tym etapie
rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój
psychiczny, moralny i fizyczny
człowieka; społeczeństwo i kultura; region i
Polska).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz